İstanbul'un su kaynaklarından Sazlıdere'de SON DURUM

İSTANBUL - İstanbul Havalimanı'nın yakınındayız. Üzerimizden sürekli uçaklar geçiyor.

Burası Arnavutköy ilçesine bağlı Sazlıbosna ve Hacımaşlı mahalleleri.

İnşaatlar Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'na (TOKİ) ait.

Yükselen binalar, bir adıyla Avrupa Yakası bir diğer adıyla Yenişehir rezerv yapı alanının imara açılan bölümlerinde devam eden inşaatların yalnızca bir bölümü.

Haberin sonu

Aşağıda Kanal İstanbul projesinin güzergahındaki Sazlıdere Barajı var.

Konuştuğumuz Arnavutköy sakinleri rezerv alanının adına gönderme yaparak burada bir "yeni şehir" kurulduğunu söylüyor.

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) arasında, buradaki yapılanmanın yasal mevzuata uygunluğu açısından tartışmalar sürerken bölgedeki inşaatlar son hız devam ediyor.

İBB ve çeşitli meslek odaları bu projeye, bölgenin su havzası olması başta olmak üzere çeşitli gerekçelerle karşı çıkıyor.

Eleştirenler, bölgedeki inşaatların Kanal İstanbul projesiyle bağlantılı ve rant odaklı olduğunu savunuyor.

Bakanlık ise TOKİ inşaatlarının bir sosyal konut projesi olduğunu vurguluyor, Kanal İstanbul ile ilgisi olmadığını, tüm yasal aşamaların uygulandığını söylüyor.

BBC Türkçe, İstanbul'un kuzeyinde yaşanan büyük dönüşümü araştırdı.

Kaynak,IGA/HANDOUT/Anadolu Agency/Getty Images

Arnavutköy: Kaderi büyük projelerle değişen ilçe

Arnavutköy, Karadeniz'in kıyısında, İstanbul'un en genç ilçelerinden biri.

Burası, şehrin sosyo-ekonomik gelişmişlik tablosunda genelde en alt sıralarda yer alıyor.

Fakat ilçenin kaderi, 2018'de açılan İstanbul Havalimanı ile farklı bir yöne evrilmiş görünüyor.

BBC Türkçe'ye konuşan emlak danışmanı Mehmet Emin Taştan 1999'dan beri yaşadığı ilçeyi şöyle anlatıyor:

"Bir yere gidiyoruz. 'Nerede oturuyorsun?' diyorlar. Arnavutköy. 'Bebek Arnavutköy mü?' diyorlar. Her Arnavutköylünün karşılaştığı soru budur. Eskiden 'Habipler Arnavutköy' diyorduk. Şimdi artık 'İstanbul Havalimanı tarafındaki Arnavutköy' diyoruz."

Kaynak,BBC / Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı

2010'lu yıllardan itibaren etap etap açılan Kuzey Marmara Otoyolu da bu ilçeden geçiyor.

Yaklaşık 1000 yatak kapasiteli bir bakım tesisi olan "Darülaceze Sosyal Yaşam Şehri" 2023'te burada açıldı.

İstanbul Havalimanı ile Arnavutköy arasında yapılan Florentia Village-Luxury Designer Outlet adlı büyük ve lüks bir AVM'nin inşaatı da sürüyor.

İlçe, Kanal İstanbul projesinin güzergahında.

Mahallenin meydanında görüştüğümüz Sazlıbosna muhtarı Oktay Teke, yeni girişimleri "İstanbul Havalimanı, Kuzey Marmara Otoyolu, Hadımköy'deki sanayi tesisleri, yeni lojistik ve fuar alanları" diye sıralayarak ekliyor:

"Ben şöyle diyorum, Türkiye'nin dünyaya açılan kapısı Arnavutköy olacak. Bölgemiz hızla değer kazanıyor."

'Yenişehir' inşaatları

Son dönemde Arnavutköy dev bir şantiyeye dönüşmüş durumda.

Bu yoğunluğun arkasında büyük bir yapılaşma hedefi var.

Yenişehir Rezerv Yapı Alanı önemli oranda bu bölgeyi de kapsıyor.

Projenin detayları çok bilinmiyor ancak toplam yedi etaptan oluştuğu aktarılıyor.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, şu ana kadar üç etaba dair planlarını açıkladı.

Bu planlar yaklaşık 135 milyon metrekarelik bir alana yayılıyor.

Arnavutköy'de 12, Başakşehir'de ise üç mahalleyi içine alıyor.

İmar planlarına dair detaylar, Arnavutköy Belediyesi'nin kent rehberine işlenmiş.

Bazı bölgelerde inşaatlar çoktan başlamış durumda.

İnşaatlar ne durumda?

Sahadaki faaliyetleri görmek için önce Sazlıbosna Mahallesi'ne gidiyoruz.

1995'te, büyük ölçüde yağmur sularıyla beslenen Sazlıdere Barajı burada inşa edildi.

Baraj yıllar boyunca, İstanbul'un içme suyu kaynaklarından biri olarak işlev gördü.

Sazlıbosna muhtarı Teke, çevredeki inşaatları göstererek "İleride buraya Sazlıbosna demeyeceğiz, Yenişehir diyeceğiz" diyor.

Teke son durumu şöyle özetliyor:

"Yirmi dört bin konuta başlandı. Kaba inşaatları bitmek üzere. Köyümüzün tam karşısında bin beş yüz dönümlük arazinin de ihaleleri yapıldı. Yolları yapılıyor. En kısa sürede inşaatları başlayacak. Sazlıbosna, Yenişehir'in merkezi olacak."

BBC Türkçe, konuyla ilgili Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'yla iletişim kurdu.

Gönderdiğimiz sorulara yanıt olarak bakanlıktan gelen bilgi notunda inşatların sosyal konut olduğu vurgulanıyor.

Sazlıbosna'dan sonra ikinci durağımız, Hacımaşlı mahallesi.

Burada da TOKİ inşaatları devam ediyor.

Çok daha uzak bir noktada Baklalı Mahallesi'ne geçtiğimizde buradaki inşaatların neredeyse tamamlandığını görüyoruz.

Ayrı bir bölgede, Dursunköy'deki şantiye alanını da ziyaret ediyoruz.

Buradaki inşaatlar Emlak Konut Gayrimenkul tarafından yapılıyor ve proje "Yenişehir Evleri" adını taşıyor.

Emlak Konut Gayrimenkul, daha çok orta ve üst gelir grubuna yönelik projeler yürütüyor.

Haberi hazırlarken projenin reklamı tesadüfen cep telefonumuza mesaj olarak geliyor:

"İstanbul'un yeni şehri Yenişehir Evleri Arnavutköy'de ev sahibi olun! İstanbul Havalimanı ve Kuzey Marmara Otoyolu'na komşu konumuyla geleceğe güvenle yatırım yapın."

Eleştirenler ne diyor?

İnşaat projelerine yönelik sert eleştiriler var.

Hatta İBB ve çeşitli meslek odaları, bu bölgedeki imar planı değişikliklerini ve bazı projeleri yargıya taşıdı.

İBB'nin görevden uzaklaştırılan başkanı Ekrem İmamoğlu, Nisan ayında yayımladığı sosyal medya mesajında, "Yokluğumu fırsat bilip 'Kanal İstanbul' denen rant ve talan projesi uğruna Avrupa Yakası'nın en önemli su kaynaklarından biri olan Sazlıdere Barajı'nın etrafında 24 bin konutun inşaatını başlattılar" ifadelerini kullanmıştı.

Eleştirilerin odağında bu bölgenin bir su havzası olduğu, bu nedenle projelerin hem çevresel açıdan riskli, hem de hukuken tartışmalı olduğu görüşü var.

BBC Türkçe'ye konuşan İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Kentleşme ve Çevre Sorunları Anabilim Dalı'ndan Doç. Dr. Pelin Pınar Giritlioğlu, "bu projelerin kentin yaşam kaynaklarını yok ettiğini, İstanbul'un kırılganlığını artırdığını" savunuyor.

"Burası tek başına İstanbul'un 24 günlük su ihtiyacını karşılayabiliyordu" diyen Giritlioğlu'na göre bu bölge su havzası olduğu için yapılaşmalar yasal değil.

Giritlioğlu, bakanlığın bu inşaatların sosyal konut projesi olduğu yönündeki açıklamalarını da sorguluyor ve Emlak Konut GYO'nun projelerini örnek veriyor.

Giritlioğlu ayrıca depremle mücadele konusunda "İstanbul içine bakın, riskli bölgeler hâlâ öylece duruyor" diyerek ekliyor:

"Amaç bu alanları iyileştirmek olsaydı başka bir yola başvurulurdu. Bu insanlar parça parça bu bölgelere taşınırdı, evleri yenilendiğinde geri yollanırlardı."

Giritlioğlu, bu projelerin İstanbul'un nüfusunu artıracağını, bunun birçok sorunu derinleştireceğini düşünüyor.

İnşaatı devam eden binaların yıkılması gerektiği görüşünde.

İBB'ye ait bir raporda, bölgedeki projelerin en az iki milyonluk yeni bir nüfus artışına yol açacağı öne sürülüyor.

İSKİ ile bakanlık arasında neden yaklaşım farkı var?

Mayıs ayında İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi'nin (İSKİ) inşaatı devam eden konutlara su vermeyi reddettiği ortaya çıktı.

Arnavutköy Belediyesi bu nedenle İSKİ'yi eleştirdi.

İSKİ'den yapılan açıklamada ise "TOKİ Sazlıdere Konutları projesinin Yenişehir rezerv yapı alanının bir bölümünde yer aldığı, bu alanın ise Sazlıdere İçmesuyu Havzası'nın koruma alanları içinde bulunduğu" belirtildi.

Açıklamada, "Kaçak yapı niteliğinde bulunan inşai faaliyetlere, mevzuata göre su verilmemektedir. Kaçak yapıların İSKİ tarafından yıkılacağına dair tebligatlar ilgilerine gönderilmiştir" ifadesi yer aldı.

Bu tartışmalar yaşanırken 2022 yılında cumhurbaşkanlığı kararıyla barajın içme suyu maksadının yüzde 100'den yüzde sıfıra indirildiği ortaya çıktı.

Buna karşı İSKİ ve farklı sivil toplum örgütleri tarafından davalar açıldı.

Böylece Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile İSKİ farklı konumlara düştü.

Kaynak,Ugur Yildirim/ dia images /Getty Images

BBC Türkçe'ye konuşan İSKİ Genel Müdür Yardımcısı Bülent Solmaz, konuyla ilgili dava süreçlerinin devam ettiğini vurguluyor:

"Yürütmeyi durdurma kararı verilmediği için TOKİ de buna dayanarak inşaata devam ediyor.

"Ben de bu taraftan diyorum ki benim havza yönetmeliğim de yürürlükte, İSKİ kanunu da yürürlükte.

"İkimiz de kamu kuruluşuyuz. İkimizin de yönetmelikleri, yasaları var. Ne benim yasam ona üstünlük sağlar, ne onun yasası bana üstünlük sağlar."

Solmaz, konut inşaatının bir ihtiyaç olduğunu ancak "Su mu, konut mu?" çelişkisinin olamayacağını söylüyor:

"Neden olmaz? Çünkü barajın yerini değiştiremezsiniz. Sazlıdere barajını alıp başka bir yere taşıyalım diyemezsiniz. Ama konutu buraya değil de şuraya yapabilirsiniz."

BBC Türkçe, Sazlıdere Barajı'nın içme suyu maksadının değiştirilmesinin nedeni ve ileride barajın işlevini yerine getirmemesi durumunda ne tür bir alternatif düşünüldüğü konusunda Tarım ve Orman Bakanlığı'yla iletişime geçti ve sorularını yolladı.

Bu haber yayımlandığında henüz cevap alamamıştı.

Çevre Bakanlığı tartışmalarla ilgili ne diyor?

BBC Türkçe'nin sorularını "Sazlıdere konut projesine ilişkin bilgi notu" başlığındaki metinle yanıtlayan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı buranın bir sosyal konut projesi olduğunu vurguluyor:

"Bu projede yapılacak konutlar iddia edildiği gibi lüks değil, sosyal konuttur. TOKİ ile kentte deprem riskiyle yaşayan dar gelirli vatandaşlar için 50 bin konut yapılması hedefleniyor. Bu konutlar için üç milyon İstanbullu başvurdu, kuraları çekildi, başvuru bedelleri vatandaşlar tarafından ödendi."

Yasal prosedürlere uyum konusunda ise bakanlık yetkilileri şunları belirtiyor:

"Bu proje ile ilgili atılan her adım yürürlükteki imar planlarına göre atılmış ve atılmakta, imar planları da ilgili kurum ve kuruluşların tüm görüşleri alınarak yapılmıştır. Mevcut alanda imar uygulama çalışmaları Çevre, Şehir Ve İklim Değişikliği Bakanlığınca onaylanmış olup tüm konutlarımız için yapı ruhsatı alınmıştır."

İSKİ'nin tavrını ve su altyapısının nasıl çözüleceği konusunda ise "İnşaat faaliyetleri devam eden konutların içme suyu Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından sağlanacak olup proje çalışmalarına devam edilmektedir. Atık su bağlantısı için mevcut bulunan atıksu tüneline deşarj yapılacaktır" açıklaması yapılıyor.

Bakanlığın bilgi notunda Yenişehir projesi ve TOKİ dışındaki inşaatlara dair sorularımıza yanıtlar yer almadı.

Kaynak,BBC / Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı

Kanal İstanbul ile ilgisi var mı?

Hem İBB hem de projeye karşı çıkan farklı meslek odaları ve uzmanlar, inşaat projelerinin Kanal İstanbul projesi ile bağlantılı olduğu görüşünde.

Doç. Dr. Giritlioğlu, "Kağıt üstünde ne yazarsa yazsın Kanal İstanbul projesindeki amaç hasıl oldu. Biz baştan beri, 'bu bir gayrimenkul projesidir, bir rant projesidir' diyorduk ve sonuçta da öyle oldu. Kanal İstanbul bölgesi rezerv alanı ilan edildi. İstanbul'un deprem riskiyle mücadele için kullanılması gereken bir alandı. Öyle olmadı" diyor.

Bakanlık ise BBC Türkçe'ye gönderdiği bilgi notunda Kanal İstanbul bağlantısı iddialarını reddediyor:

"Proje, Türkiye çapında başlatılan ve Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut projesi olan 250 bin konutluk projenin İstanbul ayağını kapsıyor.

"Konut projesinin Kanal İstanbul ile uzaktan yakından ilgisi yoktur."

Kaynak,OZAN KOSE/AFP /Getty Image

Sazlıbosna Mahallesi Muhtarı Osman Teke ise bu tartışmayla ilgili şu yorumu yapıyor:

"Bu konutlar tabii ki Kanal İstanbul planına göre yapılıyor. Kanal İstanbul yapılır mı? Yapılmaz mı? Onu devletimiz bilir. Ona ben bir şey diyemem."

"Bizim alt gelir grubu vatandaşımız da kanal yapıldığı zaman şöyle Kanal İstanbul manzaralı evlerde otursunlar. Hep zenginler lüks yerlerde oturacak değil, garibanlar da otursun."

Aynı mahallenin sakini Faruk Uzun ise proje konusunda kaygılı:

"Kanal İstanbul olursa biz zaten burada kalamayız. Onu düşünüyoruz. Yani bizi burada barındırmazlar diye düşünüyoruz

Kaynak: BBC Türkçe/ Mahmut Hamsici - Fatima Çelik/21.11.2025